woensdag 19 februari 2014

Regimewisseling in Oekaïne nu openlijk op de agenda


Even leek het erop dat de amnestiewet voor gevangen gehouden demonstranten èn relschoppers de gemoederen in Oekraïne tot rust had gebracht, maar de overheidsgebouwen die door de oppositie werden verlaten (voorwaarde voor de amnestie) zijn prompt weer bezet door radicale elementen. Daarnaast heeft de door Duitsland gesteunde bokser Vitaly Klitsjko verklaard dat zijn partij Udar klaar is voor een nieuwe coalitieregering.

Dit binnen een dag na overleg met bondskanselier Angela Merkel. Klitsjko drong daarbij aan op het instellen van EU-sancties tegen president Janoekowitsj en zijn medestanders. Nu is het moeilijk sancties af te kondigen tegen een regering die een amnestiewet uitvoert, dus de rellen komen goed uit. De Britse Independent rapporteerde in de namiddag van de 18de februari al vier doden. Vanochtend op de BBC en Russia Today wordt gesproken van twintig tot vijfentwintig, onder wie een aantal politieagenten—de oppositie is bewapend. Dat schept mogelijkheden, laten we er geen doekjes om winden. 


Het Russische ministerie van buitenlandse zaken heeft een verklaring uitgegeven waarin erop gewezen wordt dat het Westen door het aanmoedigen van geweld tegen een zittende regering een grote verantwoordelijkheid op zich nemen. Maar de nieuwe koude oorlog tegen Rusland is al lang aan de gang en naar Moskou wordt niet meer geluisterd. Aan de vooravond van de Olympische winterspelen zond Amnesty International radiospotjes uit dat we niet moesten toelaten dat Poetin ‘zijn feestje’ ongestoord kon vieren; de VS hebben ondanks Russische protesten een eerste marineschip met anti-raket-raketten in de Middellandse Zee gestationeerd.


Nog eens: het Westen is inzake Oekraïne fundamenteel verdeeld, net als in Joegoslavië. De VS hebben sinds de instorting van de Sovjet Unie, volgens onderminister van buitenlandse zaken Victoria Nuland ("F**k the EU") $ 5 miljard geïnvesteerd in de ‘democratie’ (d.w.z. een civiele infrastructuur, NGOs, Kamers van Koophandel, e.d., die als doorgeefluik voor Amerikaanse invloed kunnen dienen). Daarnaast hebben Amerikaanse bedrijven grote delen Oekraiense landbouwgrond gepacht, in zgn. ‘land grabs’. Maar voor de VS is Oekraïne vooral van strategische belang, tegen Rusland. In het Kremlin zal men echter niet werkloos toezien als Oekraïne wordt overgenomen. Wat zou er in Washington gezegd worden, vraagt Pepe Escobar zich af in Asia Times online, als Texas zich afscheidde van de VS en een bondgenoot van Rusland werd? 

Duitsland wil ook regimewisseling in Oekraïne, maar om andere redenen. Delen van het Duitse kapitaal hebben Rusland als grondstoffenbasis op het oog en er is al een heel vlechtwerk van economische verbindingen, waarin o.a. oud-bondskanselier Schröder een rol speelt. Oekraïne is belangrijk omdat de gaspijplijnen nog steeds voor een belangrijk deel door dat land lopen. Die wil Duitsland onder controle hebben, en daarom moet niet alleen de pro-Russische Janoekowitsj verdwijnen. Ook moet er een andere staatsstructuur komen, niet meer een presidentieel maar een parlementair systeem, dus een zwakkere leiding. Want zelfs al zou Merkels kandidaat Klitsjko de macht met geweld overnemen, dan zou bij een volgende verkiezing Janoekowitsj die weer kunnen heroveren (net als bij de vorige). In een parlementair systeem wordt met coalities geregeerd, en dat biedt meer mogelijkheden voor beïnvloeding achter de schermen. De nieuwste rellen begonnen nadat de voorzitter van het parlement van Oekraïne een voorstel van de oppositie om een grondwetsherziening in deze zin in gang te zetten, afwees, en nadat Klitsjko en Yatsenyoek (de man van de Amerikanen) weer in Kiev terugkwamen. 

Ook zij hebben echter geen greep meer op de relschoppers die onder de naam Pravy Sektor (Rechtse Sector) opereren—een onappetijtelijke verzameling neo-Nazis, voetbal hooligans, en radicale nationalisten. Maar dat wil niet zeggen dat zij geen gebruik zullen van het geweld als die kans zich voordoet.

In 2008 was ik zelf in Kiev om te spreken op het Oekraiense Forum, waarvan oud-president Leonid Koetsjma de beschermheer is. Koetsjma (links op de foto, naast voorzitter en minister Seminozjenko) is inmiddels een van de rijkste mannen van het land geworden; een journalist die de duistere kanten van zijn verrijking had uitgezocht, vond onder verdachte omstandigheden de dood. Janoekovitsj is weer een beschermeling van Koetsjma.

auteur rechts op de foto

Maar het Oekraiense Forum omvat ook een stroming die voortkomt uit de Perestroika in de Sovjet-Unie ten tijde van Gorbatsjov. Hun visie is een mengeling van Euraziatische ideologie en terugdringen van het speculatieve kapitalisme dat in de voormalige USSR alleen sociale ontwrichting heeft teweeggebracht. In plaats daarvan moet er een nieuwe bevolkingsgroei in Rusland, Kazakhstan en Oekraïne op gang komen, gebaseerd op ‘Silicon Valley’-achtige nieuwe steden aan een HSL-spoorwegnet dat ook datakabels en energietransport bundelt. Dit plan is inmiddels overgenomen door de baas van de Russische spoorwegen, Yakoenin, een naaste bondgenoot van Poetin. Men meent zo een nieuwe groeipool in de wereldeconomie te kunnen creëren met socialistische elementen, en op basis van samenwerking tussen Russische fundamentele wetenschap en Duitse, Italiaanse en Japanse technologie. Yakoenin is ook de voorzitter van het World Public Forum, dat ieder jaar op Rhodos een conferentie organiseert onder het motto ‘Dialoog der Beschavingen’. De website van deze organisatie geeft een indruk van een duidelijk progressieve oriëntatie vermengd met elementen van religieuze aard. 

De infrastructuur die in Sotsji voor de Olympische Winterspelen is aangelegd, is een voorbeeld van zo’n kwalitatief nieuwe leefomgeving zoals beoogd door Yakoenin c.s. De media in het Westen (zie het overzicht van de perscampagne door Stephen Cohen in The Nation) spraken echter alleen van corruptie, de Times noemde Sotsji een Sovjet-nachtmerrie. Wordt die woede mede gevoed door wantrouwen over het feit dat er in de voormalige USSR ideeën voortleven over een andere maatschappij?

Eén zwaluw maakt nog geen zomer, en of deze plannen aan de corruptie kunnen ontstijgen is natuurlijk altijd onzeker. Eveneens, of de bevolking het nog lang verdraagt in bittere armoede te leven terwijl anderen zich verrijken. 

De VS wil van Oekraïne een militair schaakstuk tegen Rusland maken, Duitsland wil de hand aan de gaskraan. Maar dat er behalve geopolitieke rivaliteit ook nog iets anders speelt in de bereidheid van het Westen om in Oekraïne alle terughoudendheid te laten varen, daar twijfel ik niet aan.

Kees van der Pijl

Geen opmerkingen:

Een reactie posten